Muḥ n Muḥ yesɛa-d mmi-s, isemma-yas Muḥ Amecṭuḥ. Asmi yewweḍ d argaz Muḥ Amecṭuḥ-agi, yebɣa a s-yerr lxir i baba-s, yebɣa a t-iceyyeɛ ɣer lḥiǧ. Yenna-yas a d-tessirdeḍ iɣsan-ik meqqar, aṭas n ccrab i teswiḍ zik. Dda Muḥ ur t-yeɛǧib ara laḥal maḍi, ddin-agi ɣur-s d timucuha kan, meɛna mi iwala mmi-s d wat taddart ɣunzan-t, yeqbel. Yenna i yiman-is, tura nekk d amɣar stuffaɣ, aqabac sserseɣ-t, acu yellan ma ruḥeɣ !
Maca ul-is ur t-ihenni ara ! Yeqqar kan wḥed-s wḥed-s : amek armi nekk di laɛmir nekcim ɣer lakul, ur ssawḍen ara a yi-ssamnen s tqulhatin-nsen, netta yewten acḥal iseggasen n leqraya la yi-d-yettmeslay ɣef yemdanen ara d-yeffɣen ddaw n tmurt neɣ ɣef Ɛezrayen yekkaten deg wid yemmuten ! Yerna, ayɣer mačči ɣer walebɛaḍ n tmura irebḥen ara yi-iceyyeɛ ad merrḥeɣ ɣef yiman-iw !? Meɛna ssḥefḍen-as lḥasanat ula d netta ! Yessufeɣ-aɣ targit ɣer tayeḍ !
Tikwal yeqqar-as i tmeṭṭut-is : ahat d lmakla-nni i sen-d-ttaken zik di lakul i t-yerran akka, neɣ d alebɛaḍ n leǧnun i s-d-yestewtewn ɣer umeẓẓuɣ asmi yetturar deg izenqan ur nzeddig ara ! Acḥal d abrid i m-nniɣ ttakk-as ad yawi učči deg wexxam, ur t-ttaǧǧa ara ad yurar di berra, atg, maca hder neɣ qqim, ur tettaɣeḍ ara awal ! Faḍma, tameṭṭut-is mi tt-id-yesmektay ɣef aya, teqqar-as : ccah deg-k, asmi i yi-yesselmad taẓallit tferḥeḍ, teqqareḍ-as nettat yelha-yas ! Tɣileḍ dayen ur d-yettnaqal ara uqerruy-iw di lqaɛa ! Ussan-nni Muḥ n Muḥ yeqqar-as i mmi-s, tilawin ḥemmlent timucuha, ddin-agi yerna fell-asent.
Asmi meẓẓi Muḥ Amecṭuḥ yettzuxxu yis-s baba-s aṭas. Ama di taddart ama anda nniḍen, ala fell-as i yettmeslay, yerna imi d amezwaru di lakul, win yemmuger a s-yini acḥal i d-yeṣbeḥ mmi-k, uɣalen kerhen akk qessam-is a t-walin. Uggaden ad yawi abrid ur nenǧir ara, win ur ssinen ara. Tura mi meqqer yeqqar-asen yeffeɣ-iyi afus, ɣer yemma-s i d-yeffeɣ. Ma d medden armi d tura i t-ḥemmlen, qqaren-as; tura atan am netta am wiyiḍ, yessers-it-id rebbi, ula d baba-s yellan d asekran a t-iceyyeɛ ɣer lḥiǧ.
Di ddurt-nni mi d-yewweḍ ad iruḥ Muḥ n Muḥ ɣer lḥiǧ, Muḥ Amecṭuḥ yesɛa-d mmi-s! Ferḥen akk At wexxam, ma d iminig yeggugem kan, yenna-yasen semmit-as meqqar Muḥ Ameqqran, ad yeṭṭef amkan-iw. Nekk ẓriɣ asmi ara d-uɣaleɣ lḥaǧ ara yi-teqqarem! Yeddiguti Muḥ n Muḥ deg wussan-nni ineggura. Imɣaren n taddart ttaɛraḍen a s-xedmen lkuraj, maca yugi a sen-iḥess, yeqqar-asen : yeɛǧeb-awen lḥal, tɣilem yerna-d yiwen ɣer teɛrust n lǧameɛ ! akken i s-yenna uqelwac tura aql-aɣ akk s tmira ! Mbla qessam a limer mačči d idrimen-nni iṣerref i yi-iɣaḍen ma ruḥeɣ.
Iɛedda lweqt acḥal ɣef asmi iruḥ Dda Muḥ ɣer lḥiǧ, lḥeǧǧaǧ akk uɣalen-d ala netta ! Muḥ Amecṭuḥ yebda ikeččem-it lxuf, di tazwara yezɛef fell-as, iɣil d idrimen i yas-d-yugaren yezger yiss-n ɣer walebɛaḍ n tmura imeɛnen. Yuɣal mi d-yesseqsa kksen-as aɣbel, nnan-as ayen ara tawiḍ ɣer wexxam Rebbi ad yeqqim din, d lɛib ma terriḍ-t-id. Dɣa tuɣal-it-id terwiḥt, yeqqar-asen : ihi d aɛǧab i s-yeɛǧeb lḥal dinna dɣa yeqqim ad ifares, netta akka i iga, mi ara yers lxaṭer-is ɣef wemkan ur s-yettixir ara !
Yerna yeqqim acḥal dɣa yiwen wass kan armi i d-yedduqqes, yemmekta-d asmi i s-d-yeqqar baba-s mačči ɣer tissit n ccrab i ttruḥuɣ, d Amer Wali ukkud ḥemmleɣ ad qessreɣ. Yenna-yas, swaswa, d alebɛaḍ n temɣarin i t-yeṭṭfen dinna, yerra iman-is d axuni ! Annaɣ ad iɛiwed zzwaǧ akked tecluḥt a ɣ-yebbehdel ! Awah, asɣar iɛewjen d awezɣi a d-yeqɛed.
Azekka-nni ṣṣbeḥ yekker iruḥ ɣer tkebbanit-nni anda i d-yuɣ abyi. Mi yewweḍ ɣer din yesseqsa, nnan-as-d mačči dagi, ilaq ad truḥeḍ ɣer lluǧna ddiniya, dinna i ttǧerriden wid iruḥen akked wid ur d-nuɣal ara. Ruḥ atan sɛan axxam dagi di Tizi-wezzu. Fkan-as-d tansa yuzzel.
Mi yewweḍ, twet-it lwehma mi yufa imdanen la tezzin s ikustimen, la ttnecraḥen af yiman-nsen. Ibedd ɣef tewwurt yenna-yas i uɛessas-nni ‘’attan ssalam-alikum’’ ! Ibeṛṛem-it-id yenna-yas : qqader iman-ik a Ssi Muḥemmed ! Qqaren ssalam-Uɛalaykum’’ mačči ‘’attan ,,,’’ anda tella !? Makac tmesxir dagi, mačči d taddart! Naqal yezɛef fell-as Muḥ Amecṭuḥ, meɛna mi d-yemmekta asmi yettaḍsa ɣef yemma-s ɣef wamek tettẓalla yessusem. Yenna-yas: ‘’anɛam a Sidi, semmeḥ-iyi di leɛna-yak, Ssalamu-ɛalaykum! Mi yekfa tiririt-is uɛessas-nni, yenna-yas : acu akka i k-id-yecqan?
Muḥ Amecṭuḥ : ttnadiɣ ɣef baba, iruḥ ɣer lḥiǧ ur d-yuɣal ara, uɣalen-d akk wid ukkud iruḥ netta mazal !
Aɛessas : isem-is baba-k-agi ?
Muḥ Amecṭuḥ : lḥaǧ Muḥend !
Yettaḍsa uɛessas-nni, yenna-yas : mačči yiwen neɣ sin n lḥaǧ Muḥend i yellan a Ssi Muḥemmed ! isem-is uqbel ad iruḥ ?
Muḥ Amecṭuḥ : Muḥend,,,Ben Muḥemmed Muḥend !
Aɛessas : machaa-llah ! ack-iten yismawen-nwen, limer kan ad tettixrem i Muḥend-agi, ad tuɣalem ɣer Muhemmed, akken ad tqerrbem mliḥ ɣeṛ yisem n nnbi ucbiḥ ṣella-alih-usellama!
Muḥ n Muḥ ur iɛedda ara di leɛmer-is mi yesla i waya ! yekker ireffed tuyat-is, ceɛlent wallen-is si lferḥ ! Yenna-yas : ṣella-alih-usellam a Sid, ɣur-k lḥeqq, ilaq a neṭṭef di tjaddit, siwa tin ay d ṣṣeḥ !
Aɛessas : anɛam ih,,Sserked tura iman-ik dagi ad kecmeɣ a d-sseqsiɣ ɣef baba-k.
Akken yekcem si tewwurt yuɣal-d ɣur-s : isem-is akken ?
Muḥ Amecṭuḥ : Ben Muḥemmed Muḥend,,,a Sidi,,
Akken cuya yuɣal-d uɛessas-nni, yenna-yas : la k-yeqqar Sid rrayes, uɣal-d smana lǧayya, ssya ar ass-n ma yella wacu i d-ibanen a k-d-nebɛet neɣ a k-d-nɛeyyeṭ f tilifun.
Muḥ Amecṭuh : zriɣ a tt-yexdem, d imɣaren i tent-yessemɣaren !
Aɛessas : wac bik, lxir ncalleh !?
Muḥ Amecṭuḥ : d zzwaǧ i iɛawed dinna, iban am yiṭij !
Aɛessas iɣaḍ-it lḥal deg ayen yesla, yerra-yas : di laɛmir ẓriɣ ṭṭneh i k-yecban ! D acu-t akka baba-k-agi ara izwǧen deg wexxam Rebbi ṣebḥanu ! Ma teḥcemc !? Amek ara nasben ccurafa i d-icettlen di nnbi ucbiḥ, aḥbib rebbi, amqerṣu yecban baba-k !?
Muḥ Amecṭuḥ yebɣa ad yeddifandi, yebda la s-iḥekku ɣef asmi iṣeddeq baba-s sin wakraren di Lmulud, meɛna aɛessas ur t-yeǧǧi ara, ikemmel deg wawal-is : aya ffeɣ-aɣ dija menna, ɣiwel, aṭas n lecɣal i ɣ-yettraǧun,,,ziɣ daymi qqaren ulac win iḥeqqren iman-is !
Muḥ Amecṭuḥ yeffeɣ-d ssyin am uyaziḍ iḥuz ugeffur, ileḥḥu yesdemdum wḥed-s : wali kan tura a ddin rebbi-nsen, fkiɣ-asen idrimen-iw, rniɣ-asen baba yerna urɛeddaɣ ara ! Rniɣ-d ula d ttbehdayel ! Yiɣil yif-iyi di taɛrabt, yessen sin leḥruf la ten-id-yessexlaḍ akken a d-yerr ddhaca fell-i ! Yerna anda yessen baba uplunṭu afuḥan akken a d-yini d amqerṣu ! Inɛeldin rebbi-nsen akk,,,,staɣfir-llah,,,,Meɛna acu n staɣfir llah ! Ula d netta nnsen, ɣer yiwen wexxam akk i xeddmen ! Yerra Aɛraben d ccurafa yerna ttagin ad nasben ! A tt-id-yawi yid-s ad iẓer !
Yerna akken kra wussan, yuɣal. Mi yewweḍ ɣer din yufa lḥala ur tessefraḥ ara, akken kan yekcem ɣlint yeẓri-s ɣef yiwet n temɣart tettru. Yekcem-it ccek! Yuẓ ɣur-s a tt-yesseqsi dɣa din din yeffeɣ-d yiwen ɣur-s yenna-yas : atan wid n wass-a leḥqen-d akk netta ulac-it, uɣal-d azekka. Azekka ara d-awin ineggura.
Teffeɣ temɣart-nni, yezzi-d ɣer Muḥ Amecṭuḥ yenna-yas : i kečč wac ǧabek a Ssi Muḥemmed ?
Muḥ Amecṭuḥ: ala a Sidi ccix, nekk d Ben Muḥemmed, ttnadiɣ ɣef baba Ben Muḥemmed Muḥend!
Winna : qqim dagi tura a d-uɣaleɣ!
Akken cuya yuaɣel-d ɣur-s s wecmumeḥ yenna-yas : atan baba-k ɛendu zzher! Amkan-is f lǧenna mba ccek !
Muḥ Amecṭuḥ yecmumeḥ nnig wul-is ula d netta, maca din din yeqqur am weblaḍ ! Ibedd la yettraju Winna a d-yernu kra ! Di laɛmir yeẓra win yessawaḍen lexbar am wa s wecmumeḥ !
Ikemmel awal-is Winna : baba-k yewweḍ ɣer wanda ara naweḍ, ad yemḍel deg wexxam n Rebbi !
Muḥ Amecṭuḥ yeṭṭef aqerruy-is la yettiẓẓif : a tawaɣit xedmeɣ ! Yerna netta ur yebɣi ara ad iruḥ, d nekk i t-yenɣan,, ! Iru armi yeɛya yenna-yas i Winna : efk-iyi-d tansa tura ara ruḥeɣ a t-id-awiɣ !
Winna mi s-d-yenna akka ur t-yeɛǧib ara lḥal ! Yerra-yas : ur ilaq ara ad tkefreḍ a Ben Muḥemmed Amecṭuḥ ! Xzu cciṭan ! Amek akka ara t-id-tawiḍ ? Imdanen ttargun ad mmten din, ad mmeḍlen din kečč la tesɛugguneḍ!
Muḥ Amecṭuḥ : ayɣer wiyiḍ tewwim-ten-id ? Yerna amek armi yemmut ? Baba mazal-t yeǧhed !
Winna : Wiyyiḍ neɛqel-iten ! Aha steɣfer mula-k, yelha leɛqel, wigi d lecɣal n Rebbi. Am akken teẓriḍ aṭas i yettruḥun ɣer lḥiǧ macaa-llah, ma d atmaten-nneɣ n dihin ur zmiren ara i wanect-nni lɣaci. Dɣa yettili-d cwiṭ n lexṣaṣ, yerna di lḥamu am tinna yewɛer lḥal, ladɣa anda akken ttreǧǧimen cciṭan yexzi-t inɛel-it, win yeɣlin deg wanect-nni n umdegger ur yettizmir ara a d-yekker, ad ttarkaḍen deg-s arma yessuffeɣ tarwiḥt !
Muḥ Amecṭuḥ : amek ! Safi baba d aɛfas i t-ɛefsen mi yemmut ?
Winna : ih, d aɛfas a Ben Muḥemmed amecṭuḥ, d aɛfas yerna mliḥ, armi ur yettwaɛqal ara, ɣef aya ur ɣ-t-id-ceyyɛen ara!
Muḥ Amecṭuḥ : ini-yi-d amek meqqar ara xedmeɣ akken a t-id-rreɣ ad yettwamḍel di tmurt-is, nekk a t-ɛeqleɣ, d baba!
Winna : Xzu cciṭan, ulac tamurt yifen tin yefren Rebbi, yerna wid ur ɛqilen ara deg yiwen wemkan i ten-ttemḍalen, qqazen-asen axemmuj ttarran-ten ɣer daxel ! Meɛna xas kkes aɣbel a Ben Muḥemmed Amecṭuḥ, Rebbi ṣebḥanu yessen baba-k, ur yessexlaḍ ara ger medden.
Mi s-d-yenna akken, Muḥ Amecṭuḥ, yemmekta-d asmi yettawi baba-s aqabac ɣef tayet-is, yenna-yas : asmi yella ɣef iḍarren-is ur t-yessin ara Rebbi-yagi-nwen, tura mi t-tḍeggrem am weqjun ɣer tesraft la yi-d-qqareḍ yessen-it !
Yekker a d-yeffeɣ ssyin, yejmeɛ-d leɛqel-is, iberrem Winna yenna-yas : inɛeldin rebbi-nwen a lxubata im’aǧɛad llan ccwaṭen i ken-iɣelben !
Yeffeɣ-d, iɛedda ɣer ttberna tamezwarut, yeswa-d snat n tebyirin, yuli ɣer taddart. Mi yewweḍ, iwet-itt qbala ɣer tberrakt-nni yellan rrif n yeɣzer. Yufa dinna Muḥ Terri itess un coup akked Bu leḥruf, yiwen akken upulitisyan ur nḥebbes ara awal. Qqaren-as Bu leḥruf imi yezga s tefrensist i yettmeslay; ittusma awalen-is akk d ijdiden ɣer medden, maca ihedder kan, lḥala am zik am tura. Muḥ Terri itteddu Bu leḥruf-agi seg asmi i t-yewwet lḥaǧ Burruf, yeqqar-as tikkelt-agi a nerbeḥ lvot a d-nerr ttar-ik, dɣa yettelsaq-as lizafic yerna anda yuggad a t-wten yettawi-t.
Akken yeqqim ɣer ṭṭabla Muḥ Amecṭuḥ yessawel-as i Muḥ Terri : rwaḥ ḥwaǧeɣ-k cuya ma ulac uɣilif! Muḥ Terri yemmut si lferḥ, di laɛmir i t-ḥwaǧen sin yemdanen ɣef tikkelt! Ladɣa mi s-d-yenna ma ulac uɣilif ! Din din yekker, yenna-yas i Bu leḥruf : qqim dagi tura a d-uɣaleɣ ɣur-k !
Muḥ Terri yella yesker yakan; akken kan yeqqim yebda awal : aql-i dagi ay amdakkel,,!
Muḥ Amecṭuḥ : bɣiɣ a k-d-ḥkuɣ acu i yi-yeḍran, siwa fell-ak i ttekleɣ ! Muḥ Terri iqɛed iman-is ɣef ukersiw, yessawel i winna yesservayen : Acu tettrajuḍ a ṭṭneh !? Awi-d snat ɣiwel !
Yeḥka-yas taqsiṭ akken teḍra. Mi yekfa, Muḥ Terri am win yeffuden yeswa, yekker, yewwet afus-is ɣef ṭṭabla am yilef, yenna-yas : tecfiḍ asmi i yi-yewwet lḥaǧ Burruf ? Asmi yesla qqareɣ i medden ttiliɣ-as ?! Yak teẓriḍ d lekdeb ! Ussan-nni qqudreɣ-t kan, ur bɣiɣ ara a t-wteɣ meɛna jami a s-semmḥeɣ, gulleɣ ard yečč tiɣrit !
Kemmlen akken armi qrib ad yali wass, ccɛecɛen iqerray-nsen ulin ɣer taddart. Akken wwḍen rrif n lǧameɛ yebda uparlur-nni tiẓẓift, dɣa am akken msefhamen, uzzlen di sin anwa ara yezwiren a t-id-iḍegger. Akken i t-id-qelɛen yeffeɣ-d win akken i la d-itteddnen la yettɛeggiḍ fell-asen. Rsen-d ufan d mmi-s lḥaǧ Burruf dɣa nnan-as : rwaḥ fell-ak i nettnadi, kkaten-t armi i d-yettuɣal deg ifassen-nsen, ḍeggren-t ɣer terga, kemmlen.
Azekka-nni, Muḥ terri win yufa a s-yeḥku. Lḥaǧ Burruf mi yesla, iruḥ yewwi taqabact ɣur-sen. Maca mi yewweḍ, yufa mazal la ttayzagen yerna la ttgallan deg-s ula d netta.
Akken kra n wussan, Muḥ Terri yeḍleb ssmaḥ. Yewwi-t Lḥaǧ burruf yessexdem-it kra n wussan yuɣal iserreḥ-as. Syin yuɣal ɣer Bu leḥruf a s-yelseq lizafic, yenna-yas ɣur-k lḥeqq, nekk siwa lpulitik iwumi ssneɣ, Muḥ Amecṭuḥ yeffeɣ iberdan !
Ma d Muḥ Amecṭuḥ bdant la t-id-ttelḥaqent jjijmat, yiwet ɣef asmi yergem lluǧna n Tizi wezzu, tayeḍ mi d-yekkes aparlur n tuddna, tayeḍ mi yewwet mmi-s n Lḥaǧ Burruf.
Di tikkelt-nni ur d-iban ara. Iǧadermiyen ssya ɣer da ssawalen ɣer taddart ad sseqsin ma iban-d ! meɛna ulac, ur teṭṭifen ara !
Yiwet tikkelt iceyyeɛ-d ɣer tejmaɛt n taddart ad twali tamsalt-is meɛna ugin! Nnan-as limer d tiyita-nni kan n mmi-s n Lḥaǧ burruf nezmer; amennuɣ seg zik yettili. Maca ur nezmir ara a nessekcem iman-nneɣ di lpulitik; ugur-ik akked lluǧna neɣ aparlur i d-tekkseḍ d ayen i ɣ-yexḍan ! Tigi d timsal n ddula, wali yid-s !
Tikwal itteffeɣ-d wawal yettas-d deg yiḍ ɣer taddart, yuɣal am Waɣzen tura, kra n tin yeḍran ttarran-tt fell-as!
Acukan mačči am zik, aṭas i t-yettaggaden tura; llan ula d wid ikeččmen zik ɣer wexxam mi ara slen iban-d!
Ḥamid Annuz