— A macahu!
— Ahu!
— Win i d-yennan ahu, ad yaf lhu, tamacahut-iw ad telhu, ad teg asaru ; ad teqqel annect n ujgu!
Ɣef yiwen n sselṭan, yesεa tameṭṭut, yesεa-d yiwen n uqcic, εziz fell-as aṭas ; yettak-as taḥbult ur nesεi iqecran, tacriḥt ur nesεi iɣsan, yesrusuy-it deg laεli wis sebεa ; yessaεez-it mliḥ, akken i itett ssbeḥ tameddit, yiwen ur t-iẓer, yiwen ur t-ittwali, yiwen n wass deg wussan tekcem-d settut, tufa-d yemma-s tettruẓu taḥbult, tenna-yas : “A leflanta i wumi akka i tettruẓuḍ taḥbult-a ur nesεi iqecran!’’ Teḥka-yas-d, tenna-yas : “Sεiɣ yiwen n uqcic εziz fell-i, ttakeɣ-as taḥbult ur nesεi iqecran’’, tenna-yas : “Ihi, ad ruḥeɣ ad as-tt-awiɣ ad d-uɣaleɣ ɣur-m’’, tenna-yas : “Ruḥ.’’
Tameṭṭut-nni akken tuli d sawen settut-nni tettbeε-itt, tin tetteddu, tin tetteddu, almi tewweḍ texdem akka teldi tawwurt ɣef mmi-s-nni, mmi-s-nni iṭal d timendeffirt iwala settut, settut-nni tbedd ɣer tewwurt, tettbeε-itt, amek ara texdem tmeṭṭut-nni, ad tt-id-tessufeɣ ur tt-id-tessufuɣ ara, dɣa tesres-as i uqcic-nni, yečča taḥbult-nni, tesres-as tacriḥt ur nesεi iɣsan, settut-nni tebɣa ad terwi aqcic-nni, tenna-yas : “ih, lukan i k-ḥemmlen yimawlan-ik ur k-ḥebbsen ara da, sdaxel rebεa n leḥyuḍ, ad k-fken tacriḥt mm yiɣsan, ad k-fken taḥbult mm yiqecran.’’ Dɣa yeggul deg yimma-s-nni, yenna-yas : “Tura ad tuɣaleḍ ad yi-d-tawiḍ tacriḥt yesεan iɣes, ẓriɣ tacriḥt yesεan iɣes ad tt-ččeɣ.’’
Akken i truḥ yemma-s tuɣal d akessar, tewwi-yas-d tacriḥt yesεan iɣes, aqcic-nni yexdem akka yečča aksum-nni, texdem akka settut-nni tenna-yas : “Zwi zwi iɣes-nni ɣer zzjaj-ihin n ṭṭaq ad teččeḍ adif-is ad twaliḍ amek tga lbenna n uksum’’, aqcic-nni yexdem akka ɣer zzjaj, yexdem akka yeɣli-d yerreẓ, tenna-yas : “Ih ad k-id-taf lεezza amer i k-ḥemmlen yimawlan-ik, ṭil ṭil ɣer ubrid-ihin ad twalid amek i tturaren warrac, ad tenwuḍ ssaεezzen-k’’, iṭal akka ɣer warrac-nni yufa wa yetturar, wa yettazzal, ttaḍsan ttqessiresn akk, yufa iwḥec deg yiman-is, yufa mačči akken, tenna-yas : “Ruḥ ruḥ ad tsubbeḍ ad tqesreḍ gar warrac, iεedda isubb-d, yenna-yas i yemma-s : “Aql-i ad ruḥeɣ ad urareɣ, iεedda iruḥ.’’ A nneɣ a mmi! A nneɣ a mmi! Qqim, εzizeḍ, ad teɣliḍ ad tfedxeḍ, yenna-yas: “Nniɣ-am nekk ad ruḥeɣ ad urareɣ gar warrac, kkes-iyi deg lḥebs-a i yi-tegrem akka’’, tenna-yas : “Ruḥ ad settut i yebɣan akka, dɣa iruḥ uqcic-nni yetturar taɣlelt, yettazzal…’’ Iεedda yeɣli yerreẓ deg ufus, rran-t-id yimawlan-is nnan-as : “Hatan d acu i tebɣa settut!”.
*
Yiwen n wass yerkeb aεudiw ad t-yettɣar, iruḥ ɣer tala akken ad t-id-yessew, iεedda yufa settut-nni tezwar-it ɣer tala, tewwi-d snat n tzeεlaq n yideddiyen ad ten-teččar d aman, qersent i snat, tεedda ad teččar ta ad as-tcudd aqemmuc ad tesres, ad teddem tayeḍ ad teččar ad taf tin tfukk, yenna-yas : “A yemma tamɣart, eğğ-yi, ad yessew uεudiw-iw, yeffud!’’, tenna-yas : “Nniɣ-ak xaṭi rğu-d ad teččar tzeεluqt-iw’’, ad teččar kan ta ad taf tayeḍt tfukk, iεedda uqcic-nni yenher aεudiw-nni, iεfes tiseεlaq-nni i snat, yekcem ɣer ubasel yeswa-d uεudiw-is, texdem-as akka settut-nni, tenna-yas : “Ihhh! ad ak-id-tas teqriḥt, εni d Semcedya n Udrar Aberkan i yi-d-tewwiḍ, imi yi-tεefseḍ akka tiseεlaq-iw’’, aqcic-nni iruḥ-d, yessuɣel-d, yewweḍ-d s axxam ikcem-asen aḍar, yenna-yas: “A yemma nniɣ-am-d helkeɣ.’’ Tenna-yas : “A nnaɣ a mmi, dacu i thelkeḍ? Nniɣ-ak-d qqim deg uxxam’’; yenna-yas: “Nniɣ-am helkeɣ, ssu-yi-d ad ṭṭseɣ’’, tenna-yas : “Gen deg laεli, usu d leḥrir, taduli d leḥrir’’, yenna-yas: “Xati, ad yi-d-tceεleḍ lkanun, ad ṭṭseɣ ɣer yiri n lkanun, da ara ṭṭseɣ ass-a’’, tεedda tecεel lkanun, tessa-yas-d ɣer yiri n lεafya, yeṭṭes uqcic.
Tenna-yas : “Dacu ara teččeḍ a mmi ad k-t-id-εedleɣ?’’, yenna-yas: “Ad ččeɣ tagzirt’’, tekker yemma-s-nni akken ad as-teg tagzirt, yenna-yas: “Ad yi-d-tawiḍ Settut, ad yi-d-teεrek tagzirt’’, A nneɣ a mmi, yenna-yas: “Sliɣ i umeslay…’’; tεedda truḥ yemma-s-nni, tessawel-d i Suttut, yya-n ihi, yebɣa mmi tagzirt-im ad tt-id-tεerkeḍ.
Settut-nni dɣa tefreḥ, yessuter-d tagzirt-is, tewweḍ-d tcemmer i tifettusin-is, tcemmer i lekmam-is, tenna-yas : “Yerbeḥ a mmi, aql-i…’’, tecεel lgaz, yenna-yas: “Xaṭi, ad d-tserseḍ tabaqit-nni ɣef lkanun-a, s ufella yisɣaren-a’’; Settut, teslal tabaqit-nni, tesres-itt s ufella yisɣaren-nni, teεrek-d tagzirt, iεedda yefka-yas aɣfel, yeddem-d tirgit ideyyer-as-tt ɣer daxel n tbaqit-nni, yenna-yas: “A yemma tamɣart, ddu ddu, wissen d acu i m-d-yeɣlin ɣer tbaqit-im, tεedda truḥ-d, tenna-yas : “A mmi d ifṭiwej i d-ineṭgen, tenna-yas : “Rğu kan, tura ad d-ddmeɣ tijɣelt ad tt-id-kkseɣ’’, yenna-yas: “Xaṭi, ad tt-id-tekkseḍ s ufus-im, ur uḥwajeɣ ara tijɣelt, bɣiɣ lqut-im, ger afus-im tekkseḍ-itt-id’’, tεedda Settut-nni tger afus-is ɣer daxel n tbaqit-nni i irekkmen, akken ad d-tekkes tirgit-nni, aqcic-nni yeṭṭef-as afus-is sdaxel n tbaqit-nni, yerɣa ufus n settut-nni; a nneɣ a mmi serreḥ-iyi, yenna-yas : “Ur am-ttserriḥeɣ ara alamma tenniḍ-iyi-d anda i tella Semcedya n Udrar Aberkan”, (afus-is yerɣa daxel n tbaqit-nni), tεedda tenna-yas-d anda i tella, twelleh-it ansi ara yekk, ansi ara yeffeɣ, dinna i tella Semcedya n Udrar Aberkan, iεedda iserreḥ-as-d tekkes-d afus-is, yessufeɣ-itt, yenna-yas: “Ur kem-uḥwajeɣ ara, yewwet-itt s tbaqit-nni n tegzirt’’, (netta ur yecliε ara deg tbaqit-nni n tegzirt, yebɣa ad as-d-tini anda i tella Semcedya n Udrar Aberkan), teffeɣ Settut tettru, tewwi afus-is yerɣa.
*
Aqcic-nni yekker-d yenna-yas i yemma-s: “Ad i-theyyid aεwin, ad ruḥeɣ ad d-awiɣ Semcedya n Udrar Aberkan”, a nneɣ a mmi ala kečč i nesεa, a nneɣ a mmi ad aɣ-d-tafeḍ nemmut, yenna-yas : “A yemma tesliḍ i umeslay, heyyi-yi aεwin ad d-kkreɣ ssbeḥ ad ruḥeɣ”, tettru, yettru bab-as, theyya-yas aεwin ala lεezz d lmeεzuza, teččur-as acwir ɣef uεidiw, yenna-yas : “Anda ddiɣ ad ččeɣ’’, yekker ssbeḥ iruḥ, yeğğa imawlan-is ttrun; yedda yedda, almi yewweḍ ɣer yiwen n udrar, ɣer tama-nni ansa i as-d-twehha akken, iwala akka yiwet n texxamt tetteffeɣ-d deg-s tafat, yesqerbeb, yenna-yas: “Ad tessensem inebgi n Rebbi!”, nnan-as: “Ad nesnes”. Iεedda yekcem, bab n uxxam-nni d awaɣzen, yesεa ṣa (sebεa) n teqcicin, yenna-yas: “Ad nesnes…’’(yufa-d sebba, yenna-yas: meqqar ad t-ččeɣ); mi ikcem uqcic-nni, fkan-as-d yečča imensi, ssan-as-d yeṭṭes almi yuli wass, Waɣzen-nni yebda yettxemmim, amek ara d-yaf sebba akken ad t-yečč, yenna-yas: “Atan sεiɣ annar, xelḍen yirden, timẓin, tajilbant, ibawen, ad tafeḍ annar yeččur, yal nneεma ad terreḍ ɣer ukufi”, yenna-yas uqcic-nni : “Yerbeḥ ad ruḥeɣ”, mi d-yekker iruḥ, yewweḍ ɣer unnar-nni iṭal-it, ad yefren ibawen mazal tajilbant, ad yefren tajilbant mazal irden, mazal timẓin…
Yenna-yas: “Amexluq-a d ssebba kan i yi-d-yufa, wama ur zmireɣ ara ad ferneɣ akk annect-a’’, iruḥ yeqqim nnig unnar-nni yettru, yiwet seg yessi-s n Waɣzen-nni tessexdam sḥur (ta d Semcedya), yenna-yas: “Azekka deg lehna ruḥ sired-aɣ-d taḍuḍt’’, truḥ tewwi wletma-s ɣer ubasal ad tessired taḍuṭ, tenna-yas : “Melmi as-tewwiḍ imekli i uqcic-nni, sekker-n fell-i”, tεedda wletma-s-nni tamecṭuḥt tewwi imekli, tekka d Semcedya ɣer ubasal, teğğa-tt tεuss taḍuṭ-nni, tbeddel lqecc-nni n wletma-s telsa-t, truḥ tewwi-yas nettat imekli, (iεğeb-as tebɣa ad t-tεiwen, teẓra baba-s yebɣa ad t-yečč); tewweḍ tufa-t yettru, tenna-yas : “Dacu i k-yuɣen?’’ Yenna-yas : “Aha kan i yi-ixdem baba-m, ayen i ferneɣ mazal ayen-nniḍen, mačči d ayen i zemreɣ ad ferneɣ…’’, tenna-yas : “Ɛeddi ad teččeḍ imekli, ad k-d-iniɣ amek ara txedmeḍ”, yečča imekli, tejmeε-d lqecc-nni, tenna-yas : “Ruḥ ɣer dihin, kkes tablaḍt-ihin, ad d-yeffeɣ uweṭṭuf, tiniḍ-as ay aweṭṭuf xdem ccɣel-ik’’, yexden akken i as-d-tenna, iruḥ irfed-d tablaḍt, yufa aweṭṭuf, yenna-yas: “Ay aweṭṭuf xdem ccɣel-ik’’, aweṭṭuf-nni, kra yessawaḍ irden, kra yessawaḍ ibawen, kra d timẓin… Yal yiwen yettawi ɣer ukufi-ines, tenna-yas : “Melmi ifuk, ad yuɣal akk ddaw teblaḍt-ihin, kečč err tablaḍt-nni ɣer umḍiq-is, truḥeḍ-d’’, truḥ-d tekka d ubasal-nni tufa wletma-s-nni, terra llebsa-ines, tkemmel taḍuṭ-is almi d tameddit truḥ-d, wletma-s-nni tuɣal-d deg lweqt-is.
Tameddit yusa-d Waɣzen, iruḥ iṭal ɣer unnar yufa-t d ilem, zeddig, iṭal ɣer yikufan yufa yal akufi deg-s nneεma-s, yenna-yas: “Dacu i d amexluq-a, annar am wa ifren-it, εni yezmer
Azekka-nni yenna-yas : “Ad truḥeḍ ɣer yiwet n teẓgi, ad yi-tt-tẓebreḍ, gzem-as akk asezzu, d wayen n diri, tzerbeḍ-tt-id’’, yenna-yas: “Yerbeḥ’’, yefka-yas lbala tareggeɣt-is d uffal, yerna-yas agelzim tareggeɣt-is d uffal daɣen. Yekker-d uqcic iruḥ, yewweḍ yewwet agelzim-nni, terreẓ treggeɣt-is, yeddem-d lbala-nni yewwet yiwet n tikelt terreẓ treggeɣt-nni, iεedda yeqqim, yenna-yas: “D acu i d amexluq-a tura?!”, Semcedya teqqim almi d lawan n yimekli, tewwi-yas ad yečč, tewweḍ tenna-yas : “D acu i k-yuɣen a lhemm?”, yenna-yas : “Hata d acu i yi-d-yenna baba-m, yenna-yi-d ẓber akk tiẓgi-ya tẓerbeḍ-tt-id’’, tenna-yas : “Ečč imekli-k ad ak-d-iniɣ d acu ara txedmeḍ’’, iεedda yečča uqcic-nni, tejmeε-d lqecc-nni (tesεa yiwet n txatemt ad tt-tebren, tessexdam yes-s sḥur) tenna-yas : “Ax taxatemt-a, tegreḍ-tt deg uḍaḍ-ik tberneḍ-tt, kullec ad yuɣal akken yebɣa baba, tiẓgi ad teẓber ad tẓerreb, tiniḍ-as berneɣ taxatemt n Ɛmer yefεel, ayen nniɣ ad yefεel, tefka-yas-d yaxatemt-nni iger-itt deg uḍaḍ-is, yenna-yas: “Berneɣ taxatemt n Ɛmer yefεel, ayen nniɣ ad yefεel”, cwiṭ kan tuɣal teẓgi-nni am tlelluct, yerra-yas taxatemt-nni, tejmeε-d lqecc-nni, teggul deg yisetma-s tenna-yasent : “Ɣurek ad as-tinimt i baba, d nekk i yewwin imekli’’, uɣent-as awal.
Tameddit iruḥ Waɣzen yesteqsa ɣer uɣeggad-nni, yufa-t yeẓber, iẓerreb, iwenneε mačči d kra, yenna-yas amexluq-a yewεer cwiṭ, εni yessexdam sḥur, rju-d ad as-d-rnuɣ tamsalt-nniḍen, yenna-yas : “Azekka deg lehna ad truḥeḍ ɣer uɣeggad n leflani, yesεa tazdayt, ad tt-taliḍ ad yi-d-tekkseḍ ttmer, ad d-tawiḍ aqelmu-ik yeččur d ttmer’’, yenna-yas : “Yerbeḥ, anda-tt?’’, yemla-yas aɣeggad iruḥ, mi yewweḍ iṭal yufa tazdayt truḥ deg yigenni, d taεlayant ulac swayes ara yali, iεedda yeqqim ddaw-as yettru, yenna-yas : “Yebɣa kan ad yi-yečč’’, teqqim Semcedya deg uxxam, lawan n yimekli, xedmen-as-d ccɣel akken ur tettili ara deg uxxam, nnan-as: “Ad tawiḍ imekli i uqcic-nni’’, tenna-yas i uletma-s : “Ad yi-d-tdehmed d nekk ara as-yawin amekli”, wletma-s tuɣ-as awal tedhem Semcedya-nni, tefka-yas taqendurt-is telsa-tt, tewweḍ tenna-yas : “Dacu i k-yuɣen a lhemm?’’ Yenna-yas: “Deg leεna-yam amek ara aliɣ tazdayt am ta, akken ad d-kkseɣ ttmer i baba-m’’; tenna-yas : “Aha ečč imekli-k’’, yečča imekli-ines, tenna-yas : “Attan tbasalt, qeccem isɣarem, tceεleḍ lεafiya, sres tabasalt-a n waman ad terkem, ad d-ğelbeɣ ɣer daxel-is, ad fsiɣ, teddmeḍ iɣsan-iw sentaw-iten tettaliḍ fell-asen, kkes-d ttmer, ttsubbuḍ-d tettekkseḍ-d iɣsan-iw, ɣurek ad tettuḍ yiwen n yiɣes, ma ulac ad yi-yeεqel baba’’, yerra tabasalt-nni n waman trekkem, tğelleb Semcedya ɣer daxel almi tuɣal akk d iɣsan, yewweḍ-d, yeddem-d akk iɣsan-nni, yessentaw-iten yettali, almi d-yeččur aqelmun-is d ttmer, yettsubbu-d yettekkes-d iɣsan-nni yettawi-ten-id, ɣer taggara yettu tifdent-nni tamecṭuḥt, yerra-ten ɣer tbasalt-nni, tğelleb-d Semcedya, tṭal akk iman-is, tenna-yas : “Ah, tettuḍ-iyi yiwet n tefdent tamecṭuḥt, ad yi-iεqel baba…’’, tenna-yas : “Anef-as kan, ad lseɣ sebbaḍ d tteqcir’’, tuɣal-d s axxam, aqcic-nni iruḥ-d tameddit, yewwi-d aqelmun-is yeččur d ttmer; yenna-yas waɣzen : “A tameṭṭut atan amexluq-a yella d acu i yessexdem, azekka deg lehna sεiɣ yiwet n temsalt-nniḍen d taneggarut, fru-tt dayen”; yefka-yas aqelmun-nni n ttmer, yenna-yas-d : “Tanemmirt!”.
Azekka-nni yenna-yas: “Ad yi-tekseḍ mya n yiwtal, ad yi-ten-d-terreḍ, ɣur-k ad yenqes yiwen’’, yenna-yas: “Yerbeḥ’’, azekka-nni yekker-d Waɣzen, yeddem-d awtul-nni wis mya, yezla-t, iger-it sdaxel n teccuyt, iɣrem-it, iserreḥ-d i ttesεa u ttesεin, ixus yiwen! Akken ad as-d-yaf ssebba ad t-yečč, aqcic-nni iruḥ yeldi-d tawwurt anda llan yiwtal-nni, ffɣen-d, ur yeẓri ansi kkan ansi ffɣen, iruḥ ɣer uɣeggad-nni andi ara ten-yeks, yufa ulac ula d yiwen, iεedda yeqqim, yenna-yas: “Akken i teffeɣ akken…’’, Semcedya-nni isendeh-itt baba-s ɣer ubasal akken ad tessired timẓin, teggul deg uletma-s tenna-yas : “Ad n-tekkeḍ fell-i, d nekk ara as-yawin imekli’’, ihi, wletma-s-nni tewwi imekli, tekka d Semcedya tewwi-yas nettat imekli, tufa-t yettru, tenna-yas : “Dcu i k-yuɣen a lhemm?’’, yenna-yas: “Deg leεna-yam anda-ten yiwtal i yi-d-yefka baba-m, yenna-yi-d yya-n ad tekseḍ mya n yiwtal atan ula d yiwen ur yelli, yufa-yi-d kan ssebba, anef-as, akken i yebɣa akken’’, tenna-yas : “Ɛeddi ad teččeḍ imekli-k’’, yečča, tejmeε-d lqecc, tenna-yas : “Attan tseffart-a, tameddit lweqt ara n-truḥeḍ, ddem taṣeffaṛt-a ṣeffeṛ ad d-nnejmaεen akk yiwtal-nni ɣer tewwurt n lkuri, ula d win akken i yellan deg teccuyt ad d-yenṭeg’’, yenna-yas : “Ruḥ…’’, nettat tuɣal-d s amḍiq-is, almi d tameddit lweqt n tuɣalin s axxam, yeddem-d taṣeffaṛt-nni iṣeffeṛ, nnejmaεen-d yiwtal-nni akken ma llan ɣer tewwurt.
Yewweḍ-d Waɣzen yenna-yas: “Iḍ-a dayen ad t-ččeɣ, acku wis mya zliɣ-t iban ad ixus yiwen’’, yenna-yas: “Terriḍ-ten-d akk?!’; yenna-yas: “Rriɣ-ten-id akk’’, yenna-yas: “Rğu tra ad ten-ḥesbeɣ”, yekcem iḥseb-iten s yiwen, wwḍen mya, yiwen ur ixus, yuzzel-d ɣer teccuyt ɣer winna i yezla akken, yufa-t ulac-it, yessusem, yerra tawwurt ɣef yiwtal-nni, yewweḍ-d yeqqim, yugi ad yeṭṭes, yessi-s-nni akk ṭṭsent, aqcic-nni ssan-as-d mbaεid yeṭṭes, netta d tmeṭṭut-is ẓẓiẓen, tameṭṭut-is daɣen tessexdam sḥur.
*
Yeqqim Waɣzen-nni ṭṭsen akk, yenna-yas i tmeṭṭut-is: “D yessi-m i yettεawanen aqcic-a, yiwen n uwtul zliɣ-t inṭeg-d, d yessi-m…,’’ azekka ad tent-nadiɣ akk, ti yesεan ccama d tinna, ad ten-ččeɣ i sin s netta s nettat, tenna-yas : “Ruḥ’’, aqcic-nni yesla-yasen-d, ur yeṭṭis ara, yeqqim akken yuki, yerra iman-is yeṭṭes, almi iruḥ ad yali wass, yeṭṭes Waɣzen-nni d tmeṭṭut-is, iruḥ ɣer Semcedya yessaki-tt-id yenna-yas: “Kker fell-am, neɣ ma ulac azekka ssbeḥ ad kem-iğabi baba-m ad kem-yaf ur tesεiḍ ara tifdent-nni tamecṭuḥt, ad aɣ-yečč s kemm d nekk’’, tenna-yas : “Ruḥ ɣer lkuri ad tafeḍ, yiwen n uεawdiw ɣer tewwurt d lebreq ur t-id-ttawi ara, qeddem ad tafeḍ yiwen ɣer tesga d aḍu, bru-yas-d tawiḍ-t-id, d win i yettazzalen mliḥ, awi-t-id ad nerkeb ad nruḥ’’, netta yeffeɣ-it leεqel, yewweḍ kan yebra-d i lebreq-nni, tenna-yas : “D wa ara d-tawiḍ, yettεeṭtil…, wicqa, aha kan ad nenser’’, rekben, ruḥen akken ad uɣalen s axxam n uqcic-nni, ddan, ddan… ɣesben deg tikli, imi d-ukin, baba-s d yemma-s n Semcedya, ufan-d tawwurt teldi, tenna-yas : “Kker ay argaz, tawwurt teldi, wissen anwa i yeffɣen’’, rran ɣer wid yeṭṭsen ufan aqcic-nni d Semcedya ulac-iten, yenna-yas: “Nniɣ-am a tameṭṭut d yessi-m i t-iεawnen’’, tenna-yas : “Ddu, ẓer ma d aḍu neɣ d lebreq i wwin’’, yenna-yas: “D lebreq’’, tenna-yas : “Ihi, ruḥ azzel ad ten-tlaḥqeḍ’’, tenna-yas : “Ay argaz, ur ssexdam ara sḥur’’, iruḥ s tazzla, tṭal-d teqcict-nni d timendeffirt, twala-t-id, tenna-yas : “Ay aqcic, atan itbeε-d baba, tura ad berneɣ taxatemt-iw nekk ad uɣaleɣ d tibḥirt, kečč uɣal d ajennan (win ixeddmen tibḥirin), ma d aεudiw-a ad yuɣal d abasal n waman, ɣur-k ad as-tesfehmeḍ’’, tεedda tebrent taxatemt-is, tuɣal d tibḥirt, ifelfel, ṭumaṭic… Netta yuɣal d ajennan, aεudiw-nni yuɣal d abasal n waman, yewweḍ baba-s-nni, yufa-t, yeḥbes, yenna-yas: “Azul!”, yenna-yas: “Azul!’’, yenna-yas: “Ur twalaḍ ara sin εeddan-d sya d rrakbin?!’’ Yenna-yas uqcic-nni: “Nniɣ-ak ifelfel tura i yeğğuğug, ṭumaṭic tura i yettεelliq, tibḥirt mazal ur tewwi ara”, yenna-yas: “Ad k-id-tas teqriḥt, nniɣ-ak ma ur teẓriḍ ara sin d rrakbin εeddan sya, kečč theddred-iyi-d ɣef yifelfel d ṭumaṭic’’, iεedda yuɣal-d, yenna-yas i tmeṭṭut-is: “Ur ten-qḍiεeɣ ara, ufiɣ yiwen n ujennan ur yi-d-yenni ara εeddan, yenna-yi-d ifelfel tura i yeǧğuğug, ṭumaṭic tura i yettεelliq”, tenna-yas : “Ad k-id-tas teqriḥt, d widak, ddu d yelli-k i ixedmen sḥur-nni’’, yuɣal s tazzla, nutni daɣen uɣalen akken i llan, rekben kemmlen abrid-nsen.
Ddan, ddan, tenna-yas teqcict-nni : “Atan idewwer-d baba, tura ad εezzmeɣ, aεudiw-iw ad yuɣal d tamrijt, nekk ad uɣaleɣ d taqeḍεit n lmal, kečč uɣal d ameksa”, ata yewweḍ-d Waɣzen-nni, yenna-yas: “Azul ay ameksa!’’, yenna-yas: “Azul!’’, ur εeddan ara sin sya d rrakbin, yenna-yas : “Nniɣ-ak, ur εdilent ara yal yiwet amek i tettnuzu, ta tettarew, ta ur tettarew ara, akraren s ssuma iman-nsen, mačči kifkif i ten-znuzuɣ,…”, yenna-yas : “Ad k-id-tas teqriḥt, nniɣ-ak ma εeddan sin d rrakbin, ma ur ten-twalaḍ ara ad uɣaleɣ s axxam’’, yuɣal s axxam Waɣzen-nni, yenna-yas i tmeṭṭut-is: “Nniɣ-am ulac, ufiɣ yiwen n umeksa ihedder-iyi-d ɣef lmal-is, ur yi-d-yehdir ara akk fell-asen”, tenna-yas : “D widak-nni…, yya-n tikelt-a ad dduɣ’’, rekben, ruḥen, ddan, ddan, teṭṭer-d teqcict-nni twala-d yemma-s, tenna-yas : “Tikelt-a s kečč d nekk, εjel, ma nεedda anda i mcenqaren yidurar, atan nemneε’’, qelεen ɣef lebraq-nni, tenna-yas : “Tikelt-a tedda-d yemma, akken xedmeɣ ad yi-teεqel”, tεedda akkin teffel-d anda i mcenqaren yidurar-nni tenna-yas : “Baba d yemma ur ttefren ara anda i mcenqaren yidurar, ttɣamayen kan deg udrar-nni aberkan’’, εeddan subben-d ɣef lebraq-nni seggmen, tuzzel-d yemma-s-nni almi d anda akken mcenqaren akken yidurar-nni teḥbes, tessawel : “A Semcedya’’, tenna-yas : “Anεam a yemma’’, tenna-yas : “Ruḥ a yelli, senzeɣ-am taxatemt n yettu anda teddid ad kem-yettu’’, tenna-yas : “Iiih, twalaḍ akken i yi-d-tedεa yemma, ad yi-tettuḍ’’, yenna-yas: “Ad kem-ttuɣ! D kemm i yi-d-imenεen deg lmut tura ad kem-ttuɣ, d awezɣi ad kem-ttuɣ…’’, tenna-yas : “Ihi, yya-n kan tura ad kemmel abrid…’’, yenna-yas: “Tura ad nuɣal ɣer uxxam n baba’’, awaɣzen-nni yuɣal d tmeṭṭut-is,… Semcedya tedda d urgaz-nni ɣer taddart n baba-s, dda, ddan, almi qrib taddart, qeddmen akka ciuḥ, tεedda tger-d tegdit, tesseglaf ɣef uqcic-nni, tεedda Semcedya tefka-as rrkel, yenna-yas: “Ahhh, acimi tt-tewteḍ, ta d taydit-nneɣ, d aεqal i yi-teεqel…’’, tenna-yas : “Ahhh, dayen, suref-iyi ur ẓriɣ ara’’, yenna-yas: “Qqim da ɣer uεidiw-a, nekk ad ruḥeɣ ad ṭalleɣ, ma ulac win yemmuten deg yimawlan-iw, ad ẓreɣ akk axxam n baba amek i llan, ad d-uɣaleɣ ad kem-awiɣ’’, tenna-yas : “Ruḥ, ihi ad yi-d-tafeḍ da’’, imi yewweḍ ɣer tewwurt n baba-s yesqerbeb, teffeɣ-d yemma-s d baba-s, lferḥ, lferḥ, lferḥ! Yuɣal-d mmi-s-ten, ulac andi ara rren lferḥ-nni, tiɣratin, urar, mmi-s n sselṭan iɣab acḥal n iesnin ur d-yuɣal, yuɣal-d, kker a mmi ad k-d-nezwej, ad nexdem tameɣra,… Ruḥen, zewjen-as-d, xedmen tameɣra, sebεa n wussan ur teḥbis, ma d Semcedya-nni yettu-tt, necden-d, tameɣra n sselṭan, tameɣra n sselṭan,…Tudrin akk usan-t-d, bdan asečči, urar,…
*
Taqcict-nni, tettaẓ-d ɣer taddart, tufa-d yiwet n temɣart deg yiwet n texxamt, mi d-yeɣli yiḍ ulac anda ara tens, tesqerbeb, teffeɣ-d temɣart-nni, tenna-yas : “Ih, a tamɣart, ad tessenseḍ tinebgit n Rebbi?!’’ Tenna-yas : “A yelli ad senseɣ,… meεna ulac anda ara tegneḍ, atta texxamt i sεiɣ, amkan d lkanun ankan-nniḍen d tusut-iw…”, tenna-yas : “Wicqa a tamɣart, akken kan telliḍ ad nser ɣur-m”, tenna-yas : “Ruḥ, meqqar ad nemwanas”, tekcem, tebda temɣart-nni tḥekku-yas-d: “Anaɣ i yeḍran ayelli ass-a, taddart akk tenneqlab deg lferḥ…’’, tenna-yas : “Ayɣer a yemma tamɣart?’’, tenna-yas : “D mmi-s n sselṭen, acḥal n yiseggasen-aya mi iɣab, tura atan yuɣal-d, nwan-t akk yemmut, kksen-t akk deg wulawen-nsen, tura atan jewjen-as-d, iḍ-a i tameɣra, tenna-yas : “Ad ruḥeɣ ad nezheɣ urar, yya-n a yelli ad teddud”, tenna-yas : “Xaṭi a yemma tamɣart, nekk d tinebgit n Rebbi, ur ttedduɣ ara ɣer wurar”, tenna-yas : “Yya-n kan ad twaliḍ urar, ad twalid akk lferḥ,…’’, tenna-yas : “Ruḥ kan, nekk ad yi-d-tafeḍ εusseɣ-am axxam…’’, truḥ temɣart-nni ad tnzzeh urar.
Almi d-usan akk lɣaci kkaten urar, qeεden akk iman-nsen, Semcedya tεezzem tuɣal d tayuwwa n yizgaren, tekka deg tewwurt n tmeɣra n uxxam n sselṭan, bdan ttemseččawen yizgaren-nni deg tqaεet, kra ttwaεefsen, kra ttwarẓan,… yal yiwen ansa i yekka, rewlen akk, tamɣart-nni atta s tazzla, ffɣen yizgaren-nni, Semcedya tuɣal s axxam-is, tezwar-d tamɣart-nni, tewweḍ s axxam temɣart-nni, tekcem, tenna-yas : “Teṭṭseḍ’’, tenna-yas teqcict-nni: “Aql-i a yemma tamɣart ttrajuɣ-kem”, tenna-yas : “Annaɣ a yelli i yeḍran!’’ tenna-yas : “Dacu i yeḍran a yemma tamɣart?’’, tenna-yas : “Wissen i wanwa i d-nnebran yizgaren iḍ-a, kecmen-d deg tewwurt n tmeɣra, εefsen akk lɣaci, ttemseččawen deg tqaεet, yal yiwen ansa i yekka, wa deg tewwurt, wa deg ṭṭaq, ḥedd ireẓẓ, ḥedd yerwel yemneε”, tenna-yas : “Ah, a yemma tamɣart, axxam n sselṭan yerna kecmen yizgaren”, tenna-yas : “A yelli d ḥedd kan ur yeqqinen ara izgaren-is nnebran-d…”, tenna-yas : “Awi-d kan mi tmenεeḍ kemm a tamɣart’’, ṭṭsent almi yuli wass, taqcict-nni tεezzem, tesres-d tafunast d taberqact ɣer tewwurt n temɣart-nni, yiwen n umkan terra-t d tamrijt, taxxamt-nni taswiεt kan tuɣal am tlelluct, d tazedgant, tafeqluct n yiɣi, tessenday Semcedya-nni iɣi, ikkil, tenna-yas-d yiwet : “A tamɣart, d acu i am-ixedmen akka?!’’ tenna-yas : “…Tesqerbeb-iyi-d yiwet n tnebgit n Rebbi deg yiḍ, εni d lmelk-iw, senseɣ-tt… Atan amek i tuɣal texxamt-iw’’, ruḥen ɣur-s, nettat tessendaw tafeqluct, nnant-as : “Isem-im a lxelq-a?!’’ Tenna-yas : “Isem-iw Sidi Mḥend yessendu”, tin i d-iεeddan ad tmuqel ɣer texxamt n temɣart-nni amek i tuɣal, ad testeqsi taqcict-nni: “Isem-im a lxelq-a? Ad as-tini: “Isem-iyi Sidi Mḥend yessendu”, syin akin ad truḥ, atta tεedda-d tayeḍt tenna-yas : “Yya-n a tamɣart ad tedduḍ’’, tessawel-d Semcedya, tenna-yas : “Ahya a tamɣart ad tuɣaleḍ, iḍ iεeddan ilaq i kem-nɣan yizgaren”, tenna-yas : “Ilaq ad uɣaleɣ, wah yal iḍ ad brun i yizgaren, yerna iḍ-a ara d-teddu teslit, ad twenneε tmeɣra’’, tenna-yas : “Nekk a yemma a tamɣart ur ttedduɣ ara, d tinibgiwt n Rebbi, ur ssineɣ lɣaci, ur ttedduɣ’’, tenna-yas : “Nekk aql-i ihi ruḥeɣ, ihi, ad kem-id-afeɣ ur teṭṭiseḍ ara”, truḥ temɣart ad tnezzeh urar, Semcedya tewweḍ s akken i iqeεεed wurar, tekka deg tewwurt, tuɣal d tafunast, tettεummu deg lɣaci, tesmuhruy, teεfes-iten akk, dɣa terwel-d temɣart-nni, tenna-yas : “Tuɣal-d daɣen iḍ-a zik, annaɣ a yelli iḍ-a d tafunast, tenna-yas : “Nniɣ-am a yemma tamɣart ur ttruḥu ara, truḥeḍ”, teḥka-yas-d ayen i texdem tfunast-nni, tenna-yas : “Ɛeddi kan ad teṭṭseḍ, awi-d kan imi d-tuɣaleḍ kemm a yemma tamɣart ur kem-yuɣ wara’’.
Azekka-nni, deg wass kkaten urar, xedmen imekli, isli-nni yeqqim ɣef ukursi d teslit-nni, inebgawen akk ttnezzihen, tεedda tuɣal d tayuga n yitbiren, ttdewwiren deg tqaεet, aqcic-nni yeqqim iṭallay-iten, iεedda ihedder-as yiwen n yitbir i wayeḍ, yeqqar-as: “Tecfiḍ ay itbir tecfiḍ i lxir i xedmeɣ tettuḍ, iceyyeε-ik baba ɣer yiwet n tzanet ad d-tekkseḍ ttmer, ur tettawḍeḍ ara, almi ğelbeɣ ɣer tbasalt-nni fsiɣ, tessentaweḍ iɣsan-iw tettekkseḍ-d aqelmun n ttmer, tsubbeḍ-d tettuḍ-iyi yiwet n tefdent tamecṭuḥt; tecfiḍ ay itbir tecfiḍ i lxir i k-xedmeɣ tettuḍ, ixleḍ-ak baba annar, ibawen, irden, tajilbant, timẓin, ufiɣ-k tettruḍ, nniɣ-ak kkes tablaḍt ad d-yeffeɣ uweṭṭuf, tiniḍ-as ay aweṭṭuf xdem ccɣel-ik, almi zeddig unnar, ur k-yečči ara baba, tecfiḍ ay itbir tecfiḍ i lxir i k-xedmeɣ tettuḍ, iceyyaε-ik baba ad tekseḍ iwtal, wis mya yezla-yak-t, akken ad k-yečč, fkiɣ-ak-d taṣeffaṛt, nniɣ-ak ṣeffeṛ ula d win yellan deg teccuyt ad iğelleb, tecfiḍ ay itbir tecfiḍ i lxir i k-xedmeɣ tettuḍ, aqcic-nni iberren taxatemt-nni, tecfiḍ ay itbir tecfiḍ i lxir i k-xedmeɣ tettuḍ, iceyyeε-ik baba ɣer teẓgi, yefka-yak lbala, tareggeɣt d uffal, yerna-yak agelzim tareggeɣt-is d uffal, tewteḍ yiwet n tikelt rẓent treggaɣ-nni i snat, ufiɣ-k-id nniɣ-ak ax taxatemt n Ɛmer yefεel ayen nniɣ ad yefεel, tecfiḍ ay itbir tecfiḍ i lxir i ak-xedmeɣ tettuḍ.
Kkan yitbiren-nni deg tewwurt, aqcic-nni am win i as-d-yefkan asekkir, yenna-yas i yimawlan-is: “Ḥebset tameɣra, terrem tislit-a s axxam-is, wwiɣ-d Semcedya n Udrar Aberkan ttuɣ-tt.
*
Sebεa n wussan ur tt-id-yemmekta, nettat teggan ɣer temɣart-nni, truḥ teqcict-nni tuɣal ɣer wanda i tt-yeğğa akken, nnig taddart, terra-d aεudiw-is, teqqim am wakken ur tḥerrek ara, yenna-yas uqcic-nni i yimawlan-is tura ad ruḥeɣ ad tt-id-awiɣ. Iruḥ-d s tazzla, yufa-tt teqqim ɣer uεidiw-is, tenna-yas : “Twalaḍ, nniɣ-ak ad yi-tettuḍ”, yenna-yas: “Suref-iyi!”, tenna-yas : “Ayen teqqimeḍ akk, sebεa n wussan nekk ur ḥerkeɣ sya, qqimeɣ ttεassaɣ-k’’, iḍleb-as ssmaḥ, yewwi-tt-id ɣer yimawlan-is walant, nettat tceεεel am wayyur.
Ɛawden tameɣra, sebεa n wussan, seččen akk taddart, urar, lehna, lferḥ, ulac la izgaren, la tafunast, tres-d lehna.
Tamacahut-iw lwad lawad, mliɣ-tt-id i warrac n leğwad, uccanen ad ten-yexdeε Rebbi , nekni ad aɣ-yeεfu Rebbi.
Tamacahut-a leqḍeɣ-tt-id seg At Mlikec, yebrir 2007.
ALOUI Malek